Karlheinz Stockhausen

mahavishnuu

KARLHEINZ STOCKHAUSEN

Stockausen to jedna z najważniejszych postaci XX wiecznej awangardy. Muzyk kontrowersyjny, częstokroć skrajnie różnie oceniany przez krytykę i publiczność. Dla każdej osoby, która chce mieć chociaż śladowe pojęcie o muzyce współczesnej, ogólna znajomość jego twórczości jest wręcz nieodzowna. W wykazie najważniejszych utworów skupiłem się przede wszystkim na dziełach z lat 50-tych i 60-tych, ponieważ to właśnie wtedy stworzył swoje najważniejsze kompozycje. W późniejszych latach zatracił nieco umiar w swoich eksploracjach, popadając niejednokrotnie w przerost formy nad treścią czy też zbędną ekstrawagancję. Najlepszym przykładem niech będzie tu jego „Helikopter String Quartet”. Nie przekonują mnie niektóre nurty muzyczne, które Stockhausen chciał zainicjować. Chodzi mi głównie o muzykę infinitywną i „momentową”. Myślę, że w dużym stopniu była to ślepa uliczka. W takiej konwencji osiągniecie sukcesów artystycznych jest piekielnie trudne. Stockhausen był niewątpliwie genialnym konceptualistą, kompozytorem niezwykle kreatywnym i oryginalnym. Posiadał także ogromną charyzmę, co potwierdzają osoby, które miały okazję się z nim zetknąć w różnej formie. Uwagę zwraca ogromna rozległość jego wizji artystycznej. W przypadku jego twórczości mamy do czynienia z rewolucyjnym podejściem nie tylko do materii dźwiękowej, zasad jej organizacji, faktury oraz metod wykonawczych, ale także ogólnie, filozofii muzycznej. Ze złotego okresu twórczości wybijają się szczególnie utwory fortepianowe, orkiestrowe i muzyka elektroniczna.

WAŻNIEJSZE KOMPOZYCJE:

- Kreuzspiel – na fortepian, basklarnet, obój i perkusję - 1951
- Kontrapunkte - na 10 instrumentów - 1952/53
- Studien I/II - 1952–53 – muzyka elektroniczna
- Zeitmasse – kwintet na instrumenty drewniane - 1955–56
- Zyklus - dla jednego perkusisty - 1959.
- Kontakte – na dźwięki elektroniczne, fortepian i perkusję -1958–60.
- Carre – na cztery orkiestry i cztery chóry kameralne - 1960
- Momente I – na sopran, cztery grupy chóralne i 13 instrumentalistów - 1962
- Mikrophonie I - na tam-tam, dwa mikrofony, 2 filtry, I tłumik - 1964
- Mikrophone II – na na chór, organy Hammonda, cztery modulatory kołowe i taśmę – 1965
- Telemusik- muzyka elektroniczna - 1966
- Hymnen – muzyka elektroniczna i konkretna -1966
- Kurzwellen – na urządzenia elektroniczne, i cztery aparaty krótkofalowe - 1969
- Der Jahrenslauf – na orkiestrę z udziałem tancerzy - 1977

JAZDA OBOWIĄZKOWA:

• Klavierstücke I-XI – utwory fortepianowe Stockhausena to jedne ze szczytowych osiągnięć w tej formie w muzyce w drugiej połowy XX wieku. Niemieckiemu kompozytorowi udało się wypracować własny, od razu rozpoznawalny styl. Wpłynął na to nie tylko punktualistyczny język dźwiękowy, ale także szereg oryginalnych zabiegów natury fakturalnej. Jedną z typowych cech jest na przykład „kropelkowe” brzmienie skrajnie wysokich dźwięków. Jego utwory fortepianowe wywarły duży wpływ na rozwój współczesnej pianistyki, nie tylko w obszarze poważnej awangardy, ale także eksperymentalnych form w jazzie i muzyce rockowej (np. warto przysłuchać się uważnie partii fortepianu w „The Chrome Plated Megaphone of Destiny" na płycie „We’re only In it for the Money” formacji Franka Zappy The Mothers of Invention).

• Gruppen - na trzy orkiestry - 1955–57 – prekursorski utwór w zakresie muzyki przestrzennej. W tym dziele Stockhausen pokazał jak można operować trzema wielkimi aparatami wykonawczymi, osiągając w rezultacie ciekawe rezultaty makrostrukturalne w sferze dynamicznej i kolorystycznej, nie mówiąc już o prekursorskim charakterze tekstur tej kompozycji. To bodaj najwybitniejsze dzieło orkiestrowe kompozytora.

• Gesang der Jünglinge - 1955–56 – sztandarowy utwór muzyki elektronicznej. Bodaj najsłynniejsze dzieło tego gatunku w drugiej połowie XX wieku. Materiałem wyjściowym stał się głos chłopca, który został poddany przeróżnym elektronicznym transformacjom. Na paletę dźwiękową składają się tony sinusowe, zgłoski, sylaby, szumy filtrowane, akordy wokalne, tworząc niespotykany wcześniej pejzaż sonorystyczny.

Twórczość Stockhausena wywarła ogromny wpływ na wielu prominentnych artystów ze świata jazzu i szeroko pojętej muzyki rozrywkowej. Rodzaj i zakres tych inspiracji był bardzo różnorodny. W telegraficznym skrócie wspomnę o tych, co bardziej znanych przypadkach.

STOCKHAUSEN A JAZZ:

- Miles Davis – płyta “On the corner”
- Cecil Taylor – wpływ na jego twórczość miały przede wszystkim utwory fortepianowe (atonalność, klastery itp.)
- Charles Mingus – płyty z lat 60-tych
- Herbie Hancock – z okresu Mwandishi
- Anthony Braxton – niemiecki kompozytor wpłynął w niemałym stopniu na jego pojmowanie awangardy
- George Lewis- ważny wpływ muzyki elektronicznej na jego twórczość syntezatorową
- Chick Corea – chodzi głównie o jego awangardowy okres, a więc lata 1969-1971 i takie płyty, jak: „Is” (1969), „Sundance” (1969), „The song of singing” (1970), „A.R.C.” (1970), „Piano improvisations – part I” (1971), „Piano improvisations – part II” (1971) – zapomnijcie o Return To Forever, Electric Band, akustycznym Corei z lat 80-tych i późniejszych projektach
- Circle – awangardowy kwartet (Braxton, Corea, Holland, Altschul), który łączył elementy free jazzu i awangardowej muzyki współczesnej – polecam szczególnie znakomity dwupłytowy żywiec „The Paris Concert” (1971) z wybornymi partiami solowymi Braxtona i Corei

STOCKHAUSEN A SZEROKO POJĘTA MUZYKA ROZRYWKOWA:

- Frank Zappa – "Freak out!", "We’re only in it for the money", "Lumpy gravy"
- The Who - Pete Townshend na przełomie lat 60-tych i 70-tych eksperymentując z elektroniką inspirował się między innymi Stockhausenem
- Pink Floyd – okres psychodeliczny – szczególnie takie płyty, jak: “A saucerful of secrets” (utwór tytułowy), "Ummagumma" (“Sysyphus”), w wywiadach do stockhausenowskich inspiracji przyznawali się Roger Waters i szczególnie Richard Wright
- amerykańskie grupy psychodeliczne: Jefferson Airplane, Grateful Dead
- krautrock, ze szczególnym uwzględnieniem formacji eksperymentujących z elektroniką: „szkoła berlińska” (wczesny Tangerine Dream, Klaus Schulze), scena z Düsseldorfu (La Düsseldorf, wczesny Kraftwerk, Kluster – późniejszy Cluster), poza tym warto wspomnieć o takich artystach, jak:
Can, Faust, Conrad Schnitzler, Harmonia)
- wykonawcy z kręgu popu i pop-rocka: The Beatles („Revolution no. 9” z „White Album”, “A day in the life” z “Sierżanta Pieprza”), Björk

Kapitan Wołowe Serce

Czy którejś z tych rzeczy da się słuchać, czy są to wszystko idee w formie czystej?

mahavishnuu

Te kompozycje, które wyróżniłem spokojnie można sobie posłuchać. Na początek dobry jest cykl Klavierstucke – doskonały przykład współczesnej pianistyki, utrzymanej w konwencji punktualistycznej. Fani awangardowej elektroniki także powinni znaleźć coś dla siebie. Z bardziej kontemplacyjnych rzeczy przyjemny jest „Der Jahrenslauf”. Ciekawe eksperymenty zawiera „Mantra” na dwa fortepiany, w której elektronicznie przetwarzany jest dźwięk fortepianu, dzięki przepuszczeniu go przez modulatory pierścieniowe. Tuż po tym podobne eksperymenty podejmowali na gruncie jazzu tacy pianiści, jak Herbie Hancock czy też George Duke, tyle że oni eksplorowali w podobnym duchu Fendera (echoplex, modulator pierścieniowy). Jeśli ktoś poszukuje nowych brzmień fortepianowych to takie rezultaty mogą go zaintrygować. Nie jest to na pewno muzyka dla tradycyjnych melomanów, dla których muzyka skończyła się na impresjonizmie, ewentualnie neoklasycyzmie. Smile

Kapitan Wołowe Serce

Znam Gesang der Jünglinge (z takiej płyty z utworami elektronicznymi Stockhausena - Elektronische Musik), znam Helikopter-Streichquartett i zwłaszcza tego drugiego nie da się słuchać. Te elektroniczne kawałki są bardzo ciekawe, ale też nie znajduję powodu, żeby puszczać je sobie do obiadu.

PS: Mantry też kiedyś słuchałem, ale zupełnie nic z niej nie pamiętam.

kobaian

Nie można powiedzieć o mnie, abym nie lubił sztuki XX-wiecznej, bo lubię. Natomiast To co słyszałem Stockhausena przypomina mi twórczość dadaistów. Niewątpliwie postawienie pisuaru w galerii sztuki to był ważny gest i wywarł on wpływ na wielu twórców, natomiast nie znajduję w tym niczego, co byłoby godne samo w sobie jakiejś wielkiej estymy z mojej strony. To co słyszałem Stockhausena - muzykę elektroniczną - było właśnie takie. Interesujące tylko pod względem konceptualnym. Tym nie mniej, w przeciwieństwie do takiego Schoenberga, nie widzę większego sensu, aby do tego wracać.

Podobne zdanie mam jak na razie również o Cage'u.

mahavishnuu

W moim przypadku jest nieco inaczej. Co do Cage’a to spośród tych utworów, które udało mi się usłyszeć w zasadzie żaden nie zrobił na mnie specjalnego wrażenia. Jego twórczość jest dla mnie typowym przykładem przerostu formy nad treścią. Owszem, miewał czasem ciekawe pomysły w sferze teoretycznej, tyle że przekucie ich na satysfakcjonujący artystycznie świat dźwięków przychodziło mu już gorzej. W przypadku kompozycji Stockhausena znalazłem trochę rzeczy, które mnie na tyle zainteresowały, że postanowiłem zagłębić się w jego twórczość. Chodzi głównie o jego utwory fortepianowe oraz elektroniczne eksploracje (niejednokrotnie łączył on konwencjonalne instrumenty z elektroniką, co dawało czasem interesujące rezultaty). Zawsze lubiłem eksperymentalną elektronikę, dlatego jego niektóre utwory mocno mnie zaintrygowały.

kobaian

Niektóre dzieła dadaistów, może nie koniecznie ten nieszczęsny pisuar, też mogą wydawać się intrygujące. Stockhausen niewątpliwie podjął pewne tematy w sztuce, które można rozwijać. Tylko, że w swoim pierwszym poście zasugerowałeś, jakoby trudność w odbiorze Stockhausena wynikała głównie z przyzwyczajeń do tradycyjnych nurtów w muzyce. Więc ja zadam pytanie następujące: Czy szczerze mógłbyś uznać interesujące Ciebie kompozycje Stockhausena, za dorównujące wybitnym dziełom prekursorów nowoczesnej muzyki, takich jak Strawiński czy Schoenberg?

Pytam poważnie, i zaznaczam, że odpowiedź - nie, nie musi oznaczać zdyskredytowania Stockhausena jako artysty. Chodzi po prostu o to, aby przyznać mu odpowiednie miejsce w panteonie ważnych twórców muzyki.

mahavishnuu

Kapitan Wołowe Serce

mahavishnuu

Tak naprawdę „Mantra” była kolejnym tego typu przykładem poszukiwań brzmieniowych. Wcześniej podobne eksperymenty Stockhausen podejmował choćby w takich kompozycjach, jak : "Mikrophone I” (1964), „Mikrophone II” (1965), czy też „Mixtur” (1964).

Eksperymenty z przekształconym elektronicznie brzmieniem elektrycznego fortepianu były bardzo popularne. Szczególnie na początku lat 70-tych, gdy wielu pianistów jazzowych nie miało jeszcze syntezatora. Sporo takich eksploracji można usłyszeć na płycie George’a Duke’a „The inner source”, nagranej w 1971 roku. Intensywnie w tym duchu działał także Wolfgang Dauner, szczególnie w latach 1970-1973. Bodaj najwięcej jest tego typu rzeczy na „Output” (1970). Wpływy Stockhausena wydaja się tu oczywiste. Z innych ciekawych postaci warto wymienić Zawinula – jego krążek „Zawinul” oraz dwie pierwsze płyty Weather Report są tu instruktywne. Poza tym ciekawe efekty na tym polu osiągali także tacy pianiści, jak: Jasper van’t Hof, Eddie Green, Mike Ratledge, Chick Corea, Mike Nock, Mike Mandel, Hal Galper, Les McCann, Joachim Kuhn. To tylko przykłady pierwsze z brzegu.

nihil reich

Samstag aus Licht

Przyjemna lucyferyczna opera. Nastrój waha się między surrealną żartobliwością a horrorem. Jak na Stockhausena jest to muzyka wyjątkowo przystępna, niestety z powodu długości raczej nie będę do tego często wracał.

Johanan

Oktophonie jest mocne, elektroniczny ambient czy coś, nie wiem czy to ambient ale monotonne.

nihil reich

Totalnie dark ambient jak dla mnie.

doggod

[quote=

MadziaHuzarZKosmetologii

doggod

[quote="MadziaHuzarZkosmetologii"][quote="doggod"]Po

MadziaHuzarZKosmetologii

doggod

[quote="MadziaHuzarZkosmetologii"][quote="doggod"]Mam

MadziaHuzarZKosmetologii

Malkolit

W sumie Madzia wyraziła mniej więcej to, co sam chciałem napisać. Generalnie świat pełznie powoli, a nie biegnie gwałtownie; im więcej wiem, tym bardziej dziwi mnie zamiłowanie do różnorakich rewolucji, które uważam za szkodliwe. Wszystko z czegoś wynika, nikt nigdy nie stworzył dzieła ot tak, każdy miał swoje inspiracje (i używał języka będącego w powszechnym użyciu).

Ja na przykład nie lubię tych wszystkich nowych form poezji polegających na odrzuceniu pracy nad formą i skupieniu się na tzw. zabawie słowem, piętrowych metaforach, z których nic nie wynika i dorabianiu do tego ideologii. Za tym się kryje także miałka treść, twórcy, o których myślę, nie mają do powiedzenia zbyt wiele.

Na pewno jest bardzo pretensjonalne mówienie "zaczniemy wszystko od nowa". Nie wydaje mi się, żeby wyważanie otwartych drzwi było dobrym pomysłem.