Jan Kochanowski

Niepokonany Herakles

Jan Kochanowski (ur. 1530 w Sycynie, zm. 22 sierpnia 1584 w Lublinie) – polski poeta epoki renesansu, sekretarz królewski, wojski sandomierski w latach 1579–1584, prepozyt poznański w latach 1566–1574.

Jan Kochanowski uważany jest za jednego z najwybitniejszych twórców renesansu w Europie, najlepszego poetę słowiańskiego, który przyczynił się do rozwoju polskiego języka literackiego.

W szkole katowano mnie Kochanowskim co nie miara, wydawalo mi sie to strasznie nudne i niepotrzebne. Gdy po latach sam z ciekawosci zaczalem czytac to i owo - pokochalem Kochanowskiego. Czytanie jego utworow jest niesamowita przygoda.
Moj ulubiony poeta polski. Aby Wam oszczedzic katorgi szukania i decydowania sie od czego zaczac, bede tu wklejal jeden jego utwor dziennie, codziennie. Zachecam do czytania i komentowania.

Księgi wtóre, Pieśń XVIII

Ucieszna lutni, w której słodkie strony
Bijąc Amfijon kamień rozproszony
Zwabił na kupę, a z chętnej opoki
Wstał mur szeroki.

Niemowna przedtym ani ulubiona,
Dziś na wszytek świat wielce zalecona,
Zaśpiewaj, co by trudnej Bogumiły
Uszy lubiły,

Która jakoby źrzóbek nie łapany
Ani pasterską ręką ugłaskany
Ucieka w pole, a pędem człowieka
Mija z daleka.

Ty umiesz tygry, umiesz lasy wodzić
I bieg pochopnym strumieniom zagrodzić,
Tobie ustąpił stróż nieokrócony
Piekielnej brony,

Cerber, chocia mu wściekły łeb nakrywa
Sto srogich wężów, a para smrodliwa
I sprosna piana ciecze miedzy zęby
Z trojakiej gęby.

Biedny Iksyjon, Tytyjus zmiękczony
Rośmiał sie nie chcąc, i dzban osuszony
Stał chwilę, za czym cieszył twój rym drogi
Dziewki, niebogi.

Niech Bogumiła srogość jadowitą
Złych panien słyszy i wody niesytą
Banię bezdenną, i pomstę nieskorą,
Którą źli biorą

Na drugim świecie. Bo co, prze żywego
Boga, już mogły uczynić gorszego?
Pomordowały, jędze niecnotliwe,
Męże właściwe.

Jedna z nich, wierna łożu małżeńskiemu,
Przeciwko ojcu krzywoprzysiężnemu
Zacnie skłamała - panna czci bez końca
Pod kręgiem słońca.

Która ,,Wstań - rzekła - wstań, mężu, by wieczny
Sen na cię nie padł, skądeś ty bezpieczny;
Schroń sie przed ojcem i przed bezecnemi
Siostrami złemi,

Które jak lwice z głodu nieznośnego
Wpadwszy na stado, każda morzy swego.
Ja litościwsza, ani cię chcę tykać,
Ani zamykać.

Mnie niechaj ojciec trzyma w pęcie srogim,
Żem lutość miała nad mężem ubogim;
Mnie niechaj zaśle w pogańskie narody,
Przez morskie wody.

Idź, gdzie cię nogi i wiatry powiodą
Za tą życzliwej ćmy nocnej pogodą;
Idź zdrów, a skargę na mogiłę smętną
Włóż więc pamiętną.

lomyrin

Nic ponadto co w szkole, ale za to bardzo lubiłem sobie to w kościele pośpiewać. Dobra nuta.

Niepokonany Herakles

PSAŁTERZ DAWIDÓW

PSALM l

Beatus vir, qui non abiit in consilio impiorum

Szczęśliwy, który nie był miedzy złymi w radzie
Ani stóp swoich torem grzesznych ludzi kładzie
Ani siadł na stolicy, gdzie tacy siadają,
Co się z nauki zdrowej radzi naśmiewają;

Ale to jego umysł, to jego staranie,
Aby na wszytkim pełnił Pańskie przykazanie;
Dzień li po niebie wiedzie, noc li swoje konie,
On ustawicznie w Pańskim rozmyśla zakonie.

Taki podobien będzie drzewu porzecznemu,
Które przynosi co rok owoc panu swemu,
Liścia nigdy nie tracąc, choć zła chwila przydzie;
Temu wszystko, co pocznie, na dobre wynidzie.

Ale źli, którzy Boga i wstydu nie znają,
Tego szczęścia, tej nigdy zapłaty nie mają:
Równi plewom, które się walają przy ziemi,
A wiatry, gdzie jedno chcą, wszędzie władną jemu.

Dla czego przed sądem być muszą pohańbieni
Ani w liczbie z dobrymi będą policzeni;
Pan bowiem sprawiedliwych na wszelki czas broni,
A przewrotne, złe ludzi cicha pomsta goni.

nihil reich

Na matematyka

Ziemię pomierzył i głębokie morze,
Wie, jako wstają i zachodzą zorze;
Wiatrom rozumie, praktykuje komu,
A sam nie widzi, że ma kurwę w domu.

Byłem jakiś czas temu w muzeum Jana Kochanowskiego w Zwoleniu. Mają sporo eksponatów z epoki (cudownie zdobione meble), choć pamiątek po samym Kochanowskim niewiele. Muzeum jest w ładnej lokacji (XIX-wieczny dworek otoczony przez spory park), jednak całość sprawia dość przaśne wrażenie - część eksponatów jest raczej losowa, tak jakby wstawiali tam cokolwiek, co pochodzi mniej więcej z okresu życia Kochanowskiego, do tego jakieś współczesne gobeliny przedstawiające scenki z jego życia, trochę bida. Niedaleko muzeum jest całkiem ładny XVI-wieczny kościół z kryptą Kochanowskich.

Niepokonany Herakles

Na matematyka zna chyba kazdy, z czego wiekszosc z pewnie demotywatorow. Ale dowcipas z niego przedni.

A ta lipa to gdzie jest? Rosnie jeszcze?

nihil reich

Lipy nie ma, w miejscu gdzie rosła postawiono obelisk. Trochę do bani, obelisk się nie nadaje do tego, żeby pod nim siedzieć w słoneczne dni.

FernMustBurn

Jana Kochanowskiego znam dużą część twórczości, od "Trenów", po "Pieśni", "Odprawę posłów greckich" czy "Fraszki" (mistrzostwo!). Czytanie go to przyjemność, choć bez słownika staropolskiego ani rusz.
Epoka staropolska, choć traktowana w szkole po macoszemu, jest pasjonująca i cenię takich twórców jak: Mikołaja Sępa Szarzyńskiego ("Rytmy abo wiersze polskie"!), Jana Andrzeja Morsztyna, Szymona Zimorowica ("Roksolanki" są piękne, w klimatach "Pieśni świętojańskiej o Sobótce" Kochanowskiego) czy Józefa Bakę (którego polscy edytorzy bardzo "skrzywdzili" wersem siekanym, ale nadal jest rewelacyjny). Znani ze szkoły zapewne. Wink

FernMustBurn

Ach, aż wstyd, że pisząc o lit. staropolskiej, nie wspomniałam o jednej z najciekawszych pozycji z tejże epoki.

Hieronim Morsztyn - "Światowa rozkosz z Ochmistrzem swoim i ze dwunasta swych służebnych panien". Wyobraźcie sobie, że czytacie sobie o przyjemnościach z życia, o czarnookich kobietach, które w tańcu wystawiają nóżkę (ach, wtedy to było takie frywolne! Wiersz J. A. Morsztyna o tym, że chciałby być krzyżykiem między piersiami kobiecymi, to już był poziom hard - odsyłam do "Na krzyżyk na piersiach jednej panny"), a tutaj nagle... Urwanie. Koniec. I zaczyna się wielka przestroga, bezpośrednie nawiązanie do księgi Koheleta, na pewno budzące strach dla ówczesnych czytelników. Rewelacyjny chwyt, zrobił na mnie wrażenie. Jak już pisałam - epoka staropolska jest pasjonująca... ale nie w szkole. Wink

zuy_pan

To załóż jakiś temat obok i wklejaj tam fajne wiersze.

Niepokonany Herakles

Przylaczam sie do propozycji zuya kongo bongo. Wszyscy na tym skorzystamy.

FernMustBurn

Ale tylko z epoki staropolskiej, czy z innych też?

Niepokonany Herakles

Najlepiej zrob szeroki zamach i pisz o wszystkim co wiesz i znasz, ale nie ukrywam ze epoka staropolska interesuje mnie najbardziej.

Niepokonany Herakles

O ŚLACHCICU POLSKIM

Jeden pan wielomożny niedawno powiedział:
"W Polszcze ślachcic jakoby też na karczmie siedział;
Bo kto jedno przyjedzie, to z każdym pić musi;
A żona, pościel zwłócząc, nieboga się krtusi."

FernMustBurn

ŹLE DOPIJAĆ SIĘ PRZYJACIELA

Chcecie li słuchać, powiem wam swe zdanie,
Na czym zależy dobre zachowanie.
Ale w czas wiedzcie, że nie dzierżę z tymi,
Którzy przyjaciół szukają pełnymi.
Trudno by się tam miłość rodzić miała,
Gdzie swar, gdzie zwada gniazdo swe usłała.
Trudno ma urość, co kiedy niebacznie
I bez rozmysłu szumna głowa zacznie.
Cnota nad wszystko, a skarbu więtszego
Nad przyjaciela nie masz uprzejmego;
Kto się w taki skarb dobrze zapomoże,
Póki żyw, upaść w ubóstwo nie może.
Ale począwszy od stworzenia świata
Aż po te nasze ostateczne lata
Ledwe par kilka w dziejach opisano,
Które za prawe przyjacioły miano.
A my się tego piwem dopić chcemy?
Zaprawdę lekce przyjaźń szacujemy.

Niepokonany Herakles

A oto i tren moj ulubiony, recytowalem go kiedys nawet na polskim aby nadzwyczajne otrzymac taxationem.

TREN XVIII

My, nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje,
W szczęśliwe czasy swoje
Rzadko Cię wspominamy,
Tylko rozkoszy zwykłych używamy.

Nie baczym, że to z Twej łaski nam płynie,
A także prędko minie,
Kiedy po nas wdzięczności
Nie uznasz, Panie, za Twe życzliwości.

Miej nas na wodzy, niech nas nie rozpycha
Doczesna rozkosz licha!
Niechaj na Cię pomniemy
Przynamniej w kaźni, gdy w łasce nie chcemy.

Ale ojcowskim nas karz obyczajem,
Boć przed Twym gniewem stajem
Tak, jako śnieg niszczeje,
Kiedy mu slońce niebieskie dogrzeje.

Zgubisz nas prędko, wiekuisty Panie,
Jesli nad nami stanie
Twa ciężka boska ręka;
Sama niełaska jest nam sroga męka.

Ale od wieku Twoja lutość słynie,
A pierwej świat zaginie,
Niż Ty wzgardzisz pokornym,
Chocia był długo przeciw Tobie spornym.

Wielkie przed Tobą są występy moje,
Lecz miłosierdzie Twoje
Przewyssza wszytki złości.
Użyj dziś, Panie, nade mną litości!

Niepokonany Herakles

PSAŁTERZ DAWIDÓW

PSALM 2
Quare fremuerunt gentea

Co za przyczyna tego zamieszania?
Co wzięli przed się ludzie nieobaczni?
Książęta możne i królowie znaczni
Schodzą się w radę, chciwi rozerwania.

Wszyscy przeciwko Panu się buntują,
Wszyscy na Jego jadą wybranego,
Mówiąc: "Co czyniem? Zrzućmy z karku swego
Ich ciężkie jarzmo, niech nam nie panują."

Ich rozumowi śmieje się głupiemu
Bóg z wysokości, który wszytko widzi;
Śmieje się sprawom, z ich próżnego szydzi
Starania, które czynią przeciw Jemu.

Ale poruszy potym gniewu swego,
Zmyli im szyki; na koniec objawi,
Że na Syjonie poświęconym stawi
Ręką swą króla niezwyciężonego.

Jam jest, mój Boże, król ten, który Tobie
Tak się spodobał; przez mię będzie wiedział
Świat Twe wyroki, boś mi w głos powiedział:
"Tyś mój syn, jam cię dziś umnożył sobie.

Żądaj mię, ocz chcesz, a otrzymasz snadnie;
Dam ci w dziedzictwo wszytko ludzkie plemię,
Będziesz panował, będziesz rządził ziemię
I tam, gdzie wschodzi, i gdzie słońce padnie.

Laskę żelazną będziesz miał nad nimi,
A który twego głosu nie posłucha,
Jako skorupa, jako ziemia sucha
Będzie się padał przed rękami twymi."

A tak o sobie, wy królowie, czujcie,
Wy, którym władza do rąk jest podana;
Oglądajcie się w swych sprawach na Pana,
Tego się bójcie i Tego szanujcie!

Obłapcie syna, by was więc nie włożył
W liczbę straconych; bo jeśli straszliwy
Gniew Jego kiedy wspłonie, to szczęśliwy
Tylko, kto w Nim swą nadzieję położył.

Niepokonany Herakles

Nikomu, albo raczej wszytkim, swoje księgi
Daję. By kto nie mniemał (strach to bowiem tęgi),
Że za to trzeba co dać, wszyscy darmo miejcie.
O drukarzu nie mówię, z tym się zrozumiejcie.

Pieśni Pierwsze

Pieśń I

Byś wszystko złoto posiadł, które - powiadają -
Gdzieś daleko gryfowie i mrówki kopają;
Byś pałace rozwodził nie tylko na ziemi,
Lecz i morza kamieńmi zabudował swemi:

Jeśli dyjamentowe goździe Mus ma w ręku,
Którymi natwardszego umie pożyć sęku:
Ani ty wyswobodzisz serca z ciężkiej trwogi,
Ani z okrutnej śmierci sideł wyrwiesz nogi.

Lepiej polnych Tatarów dawny zwyczaj niesie,
U których każdy swój dom wozi na kolesie;
Lepszego rządu Getae grubi używają,
Gdzie niwy nie mierzone wolne zboża dają.

Tam niewinna macocha dziatek pierwszej żony,
Sirót nędznych, przestrzega wczasu z każdej strony;
Ani z wielkim posagiem męża rządzi, ani
Nadzieje kładzie w gładkim miłosniku pani.

Wielki posag - rodziców postępki uczciwe,
A k’temu obyczaje skromne i wstydliwe;
Występnych tam nie cierpią, lecz kto będzie krzywy,
Niech się wierci, jako chce, nie zostanie żywy.

O, ktokolwiek będzie chciał mordy niecnotliwe
I domowe okrócić najazdy, krwie chciwe,
Jesli pragnie ojczyzny ojcem być nazwany
I tymże na wysokich kolumnach pisany:

Niech objeździć swą wolą śmie nieokróconą,
A jego sprawy przyszłe wieki więc wspomioną;
Ponieważ cnocie żywej my, źli, nie życzemy,
Aż gdy nam z oczu zniknie, toż jej żałujemy.

Co po tych skargach próznych, jesli na występy
Przez spary - jako mówią - patrza urząd tępy?
Po co statut i prawa chwalebne stawiamy,
Jesli się obyczajów dobrych nie trzymamy?

Nie odstraszą zbytecznym ogniem zarażone
Kupca kraje chciwego; ani przesadzone
Mrozem gwałtownym pola: żeglarze bywali
Wszystek świat jako wielki kołem objechali.

Ubóstwo, hańba wielka, każe człowiekowi
Czynić i cierpieć wszystko; już on i wstydowi
Mir dawno wypowiedział, i cnocie, niedbały,
Poświęconej nie myśli dostępować skały.

Albo my do spólnego skarbu, gdzie życzliwa
Ludzka pochwała i głos pospolity wzywa,
Albo w morze, przyczynę wszech nieszczęśliwości,
Perły, złoto i wielkiej kamienie drogości

Zarzućmy, jesli grzechów żałujem statecznie
I nieprawości swoich. Potrzeba koniecznie
Złej napierwsze początki żądze wykorzenić,
A dziełem pracowitszym pieszczotę odmienić.

Nie umie syn szlachecki na koń wsieść i w łowy
Na dziki źwierz z oszczepem jachać niegotowy,
Lepiej kufla świadomy albo kart pisanych,
Każesz li dać, i kostek, prawem zakazanych.

Więc ojciec krzywo przysiągł, wydarł sąsiadowi,
Gotując niegodnemu spadek potomkowi;
I przybywa-ć mu rzkmo, ale nie wiem czemu,
Zawżdy na czymści schodzi państwu niesporemu.

Niepokonany Herakles

TREN VII

Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory
Mojej namilszej cory!
Po co me smutne oczy za sobą ciągniecie,
Żalu mi przydajecie?
Już ona członeczków swych wami nie odzieje -
Nie masz, nie masz nadzieje!
Ujął ją sen żelazny, twardy, nieprzespany...
Już letniczek pisany
I uploteczki wniwecz, i paski złocone,
Matczyne dary płone.
Nie do takiej łożnice, moja dziewko droga,
Miała cię mać uboga
Doprowadzić! Nie takąć dać obiecowala
Wyprawę, jakąć dała
Giezłeczkoć tylko dała a lichą tkaneczkę;
Ojciec ziemie brełeczkę
W główki włożył. - Niestetyż, i posag, i ona
W jednej skrzynce zamkniona!

Johanan

Nawet serce takiego cnego kasztelana mięknie, gdy malutka córeczka odchodzi do niebios.

Niepokonany Herakles